Dünya’da Zeytincilik

Dünya’da Zeytin
Zeytin, meyvesi yağlık ve sofralık olarak işlenilebilen ve bu işleme sonucu oluşan yan ürünleri değerlendirilebilen tarımsal bir üründür. Zeytin bitkisinin özel iklim istekliliği nedeniyle zeytincilik, dünyada daha çok Akdeniz’de kıyısı olan ülkelerde (İspanya, İtalya, Yunanistan, Türkiye, Tunus, Suriye, Fas, Fransa ve Portekiz ) yapılmaktadır. Halen dünya zeytin ağaç varlığının % 90’nı bu ülkelerde yer almakta ve yaklaşık 9 984 918 hektar alanda 16 584 919 ton zeytin üretimi yapılmaktadır (FAO, 2013). Bu zeytin üretiminden gıda sanayinde işleme sonucunda yaklaşık 3 ooo ton zeytinyağı ve 2 500 ton sofralık zeytin elde edilmektedir. Dünyada son yıllarda zeytinyağı ve sofralık zeytin gibi zeytin ürünlerine artan talep nedeniyle zeytinciliğin sadece Akdeniz’e kıyı olan ülkelerde değil, Akdeniz iklimi gösteren Arjantin, Şili, Meksika, Peru, Avusturalya vb. diğer ülkelerde de ekonomik anlamda tarımı yapılmaya başlanmıştır (FAO, 2013, IOC, 2013).

Dünyada zeytin üretim alanları
Dünya zeytin üretiminde Akdeniz’de kıyısı olan üretici Avrupa Birliği ülkelerinin önemli bir yeri vardır. Bu önem 1990’lı yılların başında dünya zeytin üretiminin % 90’ının oluşturur iken bu gün bu oran zeytincilik yapılan ülke sayısının artması ile düşmüştür. Bu ülkelerin üretim ve verimleri (Tunus hariç: ki orada zeytinlikler genellikle çöldedir) dünya ortalamasının üzerindedir (Tablo 1.).

Akdeniz havzası zeytin üretim alanları
Tablo 1. Dünyada Zeytin Üretim Miktarları

Kaynak. FAO, 2013
Tablo 2. Önemli Üretici Ülkelerde Zeytin Verimi

Kaynak. FAO, 2013

Dünya’da Zeytinyağı
Dünya zeytin üretimine paralel zeytinyağı üretiminin önemli bir oranına sahip ülkeler olan İspanya, İtalya, Yunanistan, Tunus, Türkiye, Suriye ve Fas dünyanın en büyük üretici, tüketici, ithalatçı ve ihracatçı ülkeleri durumundadır. Türkiye ise % 5 ile dünya zeytinyağı üretiminde beşinci sırada yer almaktadır.
Dünyanın zeytinyağı:

• · Üreticileri; AB (İspanya, İtalya, Yunanistan) Tunus, Türkiye, Suriye, Fas, Ürdün, Arjantin, Lübnan, Cezayir
• · İhracatçıları; AB (İspanya, İtalya, Yunanistan), Tunus, Türkiye, Suriye, Fas, Arjantin
• · Tüketicileri; AB (İspanya, İtalya, Yunanistan), Suriye, Türkiye, Fas, Tunus, Cezayir, Avustralya, Japonya, Kanada
• · İthalatçıları; AB (İspanya, İtalya, Yunanistan), Japonya, Avustralya,  Kanada, Brezilya’dır.
  Avrupa Birliği’nin kendi içerisindeki en büyük zeytinyağı;

• Üreticileri; İspanya, İtalya, Yunanistan
• İhracatçıları; İtalya, İspanya
• Tüketicileri; İtalya, İspanya Yunanistan,

İthalatçıları;  İtalya İspanya, Yunanistan’dır (Tunalıoğlu,2009).
Dünya zeytinciliğindeki büyük üretici ülkeler Avrupa Birliği (AB) çatısı altındadır. Avrupa Birliği ülkelerinden sonra diğer zeytinci Akdeniz ülkeleri arasında en önemli üretici ülkeler, Akdeniz’de Türkiye, Tunus, Fas, Cezayir, Libya, Mısır, Ürdün, Suriye; Amerika kıtasında, Amerika Birleşik Devletleri, Arjantin, Brezilya, Şili, Avusturalya’dır.
Zeytinyağı üretimi, Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikası (OTP) çerçevesinde 1966 yılında oluşturulan zeytinyağı piyasa organizasyonu ile 1990’lı yılların ilk yarısında kendi kendine yeterli duruma gelmiştir. Bunun nedeni, dünyanın en önemli zeytin üreticisi ülkeleri olan İtalya ve Fransa’nın 1959’da, Yunanistan’ın 1981’de, 1986’da İspanya ve Portekiz’in tam üyelikleri ve OTP destekleridir. Avrupa Birliği’nde uygulanan zeytinyağı politikasının ana amacının zeytin üreticileri, sanayiciler, tüccarların yararına olacak şekilde yüksek kaliteli bir ürünün üretimini teşvik ederek AB’nin dünya pazarlarındaki konumun korunması ve güçlendirilmesi olmasıdır. Dünya Ticaret Örgütü’nün (WTO) kurulması (1995) sonrasında, dünya tarım ürünleri ticaretine müdahalelerin başlamasıyla bir kaç kez yenilenen Ortak Tarım Politikası bağlamında Avrupa Birliği zeytinyağı politikasının amacı ve eylem planları da değişmiştir. Son Eylem Planı 2020 yılına kadar olan projeksiyonları içermekte ve kalite ve kalite kontrolü, üretimin yeniden yapılandırılması, sektörün yapısının güçlendirilmesi, promosyon, Uluslararası Zeytin Konseyi’nin konumu, üçüncü ülkelerle rekabet vb. konuları öngörmektedir (Tunalıoğlu, 2013).

Dünya’da Sofralık Zeytin
Dünyada sofralık zeytin üreten önemli ülkeler İspanya, Türkiye, Amerika Birleşik Devletleri, Fas, Yunanistan ve İtalya’dır. Dünya sofralık zeytin üretiminde İspanya % 30, Türkiye % 13, Suriye % 12, Mısır ve Yunanistan % 6, İtalya ve Arjantin’in % 4, diğer ülkelerin % 25 pay aldığı görülmektedir. Dünya zeytinyağı üretiminde olduğu gibi sofralık zeytin üretim ve tüketiminde de son yıllarda artış olduğu görülmektedir. Bu artışta önemli üretici ve tüketici ülkelerin payı diğerlerine göre daha fazladır.

Dünyanın sofralık zeytin,

• · Üreticileri; AB (İspanya,  Yunanistan, İtalya), Türkiye, Fas, Mısır, ABD, Suriye
• · İhracatçıları; AB (İspanya, İtalya, Yunanistan), Türkiye, Fas, Suriye
• · Tüketicileri; AB (İspanya, İtalya, Yunanistan), Türkiye, Suriye, Fas, ABD

Avrupa Birliği’nin kendi içerisindeki en büyük sofralık zeytin;

• Üreticileri; İspanya
• İhracatçıları; İspanya
• Tüketicileri; İspanya, İtalya, Yunanistan
• İthalatçıları; İtalya İspanya, Yunanistan’dır (Tunalıoğlu,2009).